རྫོང་ཁའི་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ གུ་འདི་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཨིན་མས་ག།

༈ རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ བརྩམས་བསྒྲིགས་འབད་དེ་ཡོད་པའི་ རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་ཚུ་ནང་ རྫོང་ཁ་ནང་ལུ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ ན་ར་ལུ་གུ་བཞི་ ཡོད་ཟེར་བཀོད་དེ་ཡོད་རུང་[i] ལ་དོན་གྱི་མཚན་ཉིད་དང་ རྣམ་དབྱེའི་མཚན་ཉིད་ཚུ་ལུ་གཞི་བཞག་སྟེ་ དབྱེ་དཔྱད་འབད་དེ་བལྟ་བ་ཅིན་ གུ་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་སྦེ་བཞག་པའི་འོས་འབབ་ཅིག་ མི་མཐོང་པས། དེ་ཡང་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཨིན་དགོ་པ་ཅིན་ ལ་དོན་གྱི་འཇུག་ཡུལ་ལྔ་ཡི་ནང་གསེས་སུ་གྱུར་པའི་ རྣམ་དབྱེའི་རྐྱེན་གྱི་ཡི་གུ་ཅིག་ཨིན་དགོཔ་དང་ རྣམ་དབྱེའི་རྐྱེན་གྱི་ཡི་གུ་ཨིན་དགོ་པ་ཅིན་ ཚིག་ཕྲད་ཨིན་དགོ་པས། དེ་མ་ཚད་ རྣམ་དབྱེའི་རྐྱེན་གྱི་ཡི་གུ་ཨིན་པ་ཅིན་ མིང་ཚིག་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་འཇུག་ནི་མ་གཏོགས་ རྣམ་དབྱེ་གཞན་དང་མཉམ་ཅིག་འཇུག་ནི་མེད་པའི་ཁར་ ཚིག་ཕྲད་ཨིན་པ་ཅིན་ རང་ལུ་གོ་དོན་ག་ནི་ཡང་མེད་མི་ཅིག་ཨིན་དགོཔ་ཨིན། ཨིན་རུང་ གུ་འདི་རྣམ་དབྱེ་གཞན་དང་མཉམ་ཅིག་འཇུག་ནི་ཡོད་པའི་ཁར་ ཁོ་རའི་གོ་དོན་ཅིག་ཡང་ཡོདཔ་ལས་བརྟེན་ཏེ་ གུ་འདི་ལུ་ ཚིག་ཕྲད་དང་རྣམ་དབྱེ་གཉིས་ཆ་རའི་མཚན་ཉིད་མི་ཚང་པས།

ཚིག་ཕྲད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འདི་ སྨྲ་སྒོ་མཚོན་ཆ་ལས། “གང་ཞིག་རང་གི་དོན་མེད་ཅིང་། །དོན་གྱི་མིང་ལ་གསལ་བྱེད་པ། །ཚིག་གི་ཕྲད་ཅེས་བྱ་བ་སྟེ། །དེ་ལྡན་ཕྲད་དང་བཅས་པ་ཉིད། །”[ii]ཟེར་གསུངས་དོ་བཟུམ་སྦེ་ ཚིག་རང་ལུ་ གོ་དོན་ག་ནི་ཡང་མེད་པའི་ཁར་ ཚིག་དེ་མིང་དང་ཚིག་གང་རུང་གི་ ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་གང་རུང་ལུ་སྦྱར་བའི་ཚེ་ སྦྱར་ཡུལ་མིང་ཚིག་དེ་གི་གོ་དོན་གསལ་ཏོག་ཏོ་བཟོ་བའི་ནུས་པ་ཡོད་མི་ཅིག་ཨིན་དགོ། དེ་འབདཝ་ད་ “ཁྱིམ་ཐོག་གུ་གི་ཨོ་ལ། རྡོ་ལེབ་འོག་གི་སྦལཔ། །”[iii]ཟེར་སླབ་སྲོལ་ཡོད་མི་ནང་གི་འཇུག་པ་ལུ་བལྟ་བ་ཅིན་ གུ་ཟེར་མི་གི་ཚིག་འདི་གི་གོ་དོན་ ཆོས་སྐད་ནང་ལས་འབདན་ སྟེང་ཟེར་བའི་དོན་ལུ་འཇུགཔ་ཨིན་མས།[iv] རྫོང་ཁ་ནང་གུ་ཟེར་ཡོད་མི་ཚུ་ ཚངས་ལའི་ཁ་སྐད་ལ་སོགས་པ་ འབྲུག་པའི་སྐད་རིགས་གཞན་ལུ་ སྐད་བསྒྱུར་རྐྱབ་ད་ཡང་ ཐུང་ཀ་ཟེར་བ་ལ་སོགས་པ་ སྟེང་ཟེར་བའི་གོ་དོན་ཐོན་མས།[v] དེ་མ་ཚད་ གུ་ཟེར་མི་ཚིག་འདི་ སྟེང་(ཐོག་ཁར་)ཟེར་བའི་གོ་དོན་རྐྱངམ་གཅིག་ལུ་མ་གཏོགས་ ཕྱི་དང་ནང་ གཡས་དང་གཡོན་ མདུན་དང་རྒྱབ་ ག་ཅི་ལུ་ཡང་འཇུག་ནི་མིན་འདུག། ཚིག་གྲོགས་དང་ཕྲད་རྣམ་དབྱེ་ལ་སོགས་པ་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ གོ་དོན་སོ་སོ་ལུ་འཇུག་ནི་ཡང་མིན་འདུག། རྫོང་ཁའི་འགྲེལ་བཤད་རབ་གསལ་སྐྱ་རེངས་དང་པོ་ནང་ལུ་ཡང་ གུ་གི་ཡིག་སྡེབས་ འགུ་མཇུག་གཉིས་ཀྱི་ནང་གསེས་ འགུ་གི་ཡིག་སྡེབས་དང་ཅོག་ཐདཔ་སྦེ་ བྲིས་ཏེ་ཡོད་མི་འདི་གིས་ཡང་ ཐོག་ཁར་ཟེར་བའི་དོན་སྟོན་པའི་བརྡ་ མཚོནམ་ཨིན་མས།[vi] དེ་འབདཝ་ལས་ གུ་ཟེར་མི་ཚིག་འདི་གི་དོན་འདི་ ཐོག་ཁར་[vii]ཟེར་བའི་དོན་ཨིནམ་ཐག་ཆོད་པས། འ་ནེ་སྦེ་འབདཝ་ད་ གུ་ཟེར་བའི་ཚིག་འདི་ལུ་ “གང་ཞིག་རང་གི་དོན་མེད་ཅིང་། །”ཟེར་བའི་ཚིག་ཕྲད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འདི་མི་ཚང་པས།

དེ་ལས་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཨིན་པ་ཅིན་ ལ་དོན་གྱི་འཇུག་ཡུལ་ལྔའི་ནང་གསེས་ རྣམ་དབྱེ་གཉིས་བཞི་བདུན་པའི་ རྐྱེན་གྱི་ཡི་གུ་ཅིག་ཨིན་དགོ། རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་ནང་ ཤིང་གུ་འཛེགས་[viii] ཟེར་དོ་བཟུམ་ རྣམ་དབྱེ་གཉིས་པ་ལུ་འཇུག་པའི་དཔེར་བརྗོད་སྦེ་བཀོད་འདུག་རུང་ དཔེར་བརྗོད་འདི་ནང་གི་(གུ་)འདི་ ཐོག་ཁར་ཟེར་བའི་དོན་ཨིནམ་མ་གཏོགས་ ཚིག་ཕྲད་མེནམ་ལས་བརྟེན་ཏེ་ རྣམ་དབྱེ་གཉིས་པའི་རྐྱེན་མེན། གོང་གི་བརྗོད་པ་དེ་ རྣམ་དབྱེ་གཉིས་པ་བཟོ་དགོ་པ་ཅིན་ (གུ་)གི་མཐའ་མར་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་(ར་) སྦྱར་དགོ། རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་གསར་པ་[ix]དང་ རྫོང་ཁའི་འགྲེལ་བཤད་རབ་གསལ་སྐྱ་རེངས་དང་པོ་ནང་ལུ་ཡང་ གོང་གསལ་བརྗོད་པ་བཟུམ་ནང་གི་(གུ་)ལུ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ ར་དང་ལུ་སྦྱར་དགོཔ་སྦེ་གསུངས་ཏེ་འདུག།[x] མ་གཞི་ ཁྱིམ་ཏོག་གུ་དར་ཤིང་འཕྱར་ ཟེར་དོ་བཟུམ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ར་མ་སྦྱར་རུང་བཏུབ་ནི་ཨིན་རུང་ འདི་གི་སྐབས་ལུ་ ཁང་པའི་སྟེང་དར་ཤིང་འཛུགས་ ཟེར་དོ་བཟུམ་སྦེ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ བསྡུ་བཞག་བཞགཔ་ཨིནམ་ལས་ དོན་ལུ་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཡོདཔ་སྦེ་ར་བརྩི་དགོ།

ད་རུང་ རྣམ་དབྱེའི་རྐྱེན་ཨིན་པ་ཅིན་ མིང་ཚིག་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་འཇུག་ནི་མ་གཏོགས་ རྣམ་དབྱེའི་ཕྲད་གཉིས་མཉམ་གཅིག་སྦྱེལ་ཏེ་འཇུག་ནི་མེད། དེ་མ་ཚད་ ཚད་ལྡན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་པའི་གཞུང་གཞན་དང་ ཐ་ན་རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་ཚུ་ནང་ལུ་ཡང་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་འཇུག་ཡུལ་ རྣམ་དབྱེ་གཉིས་བཞི་བདུན་པ་གསུམ་དང་ དེ་ཉིད་ཚེ་སྐབས་གཉིས་མ་གཏོགས་ དེ་ལས་གཞན་ལུ་འཇུག་ཚུལ་བཤད་བཤདཔ་མེད། དེ་འབདཝ་ད་ (གུ་)འདི་གིས་ ཁྱིམ་ཏོག་གུ་གི་ཨོ་ལ་ཟེར་དོ་བཟུམ་ རྣམ་དབྱེ་དྲུག་པ་འབྲེལ་སྒྲ་དང་གཅིག་ཁར་འཇུགཔ་མ་ཚད་ ཁྱིམ་ཏོག་གུ་ལས་བུད་ཟེར་དོ་བཟུམ་ རྣམ་དབྱེ་ལྔ་པ་དང་གཅིག་ཁར་ཡང་འཇུགཔ་ཨིན་མས། དེ་འབདཝ་ལས་ (གུ་)ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཨིན་པ་ཅིན་ རྣམ་དབྱེ་ལྔ་པ་དང་དྲུག་པ་ཡང་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་འཇུག་ཡུལ་སྦེ་བཞག་དགོཔ་ཐོན་ནི་ཨིན་མས།

བརྡ་སྤྲོད་པའི་གཞུང་གཞན་ནང་ལུ་ སྡེ་པ་གཅིག་པའི་ཕྲད་གཉིས་མཉམ་གཅིག་འཇུག་སྲོལ་ཡོདཔ་སྦེ་བཤད་བཤདཔ་མེད་རུང་ རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་གསར་པ་ནང་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་(གུ་)གིས་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ ར་དང་ལུ་གཉིས་དང་གཅིག་ཁར་འཇུགཔ་ཨིན་ཟེར་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་གཉིས་ མཉམ་གཅིག་སྦྱེལ་ཏེ་འཇུགཔ་ཨིནམ་སྦེ་བཤད་དེ་འདུག།[xi] དེ་སྦེ་བལྟཝ་ད་ (གུ་)ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་གྲངས་སུ་བཞག་དགོ་མི་འདི་ རྟ་གུར་བཞོན། ཁྱིམ་མཐོག་གུར་དར་ཤིང་བཀལ་ཟེར་དོ་བཟུམ་ ལ་དོན་གྱི་འཇུག་ཡུལ་གྱི་བརྗོད་པ་བཟོཝ་ད་ གུ་ངེས་པར་དུ་འཇུག་པ་ཡོད་ནི་འདི་གིས་ཨིནམ་འོང་ནི་མས། དེ་སྦེ་འབད་བ་ཅིན་ ས་ཁར་སྡོད། རྒྱབ་ཁར་བལྟ་ཟེར་དོ་བཟུམ་དང་། སར་སྡོད། ང་འབད་སར་ཤོག་ཟེར་དོ་བཟུམ་ ཁ་དང་ས་ཡང་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་གྲངས་སུ་བཞག་དགོཔ་ཐོན་ནི་དང་ ད་རུང་ དགོས་ཆེད་གསལ་བྱེད་ཀྱི་སྒྲ་མེད་པའི་ རྣམ་དབྱེ་བཞི་པ་དགོས་ཆེད་ཀྱི་བརྗོད་པ་ནང་ བ་ངེས་པར་དུ་འཇུག་པ་ཡོདཔ་ལས་ བ་ཡང་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་གྲངས་སུ་བཞག་དགོཔ་ཐོན་ཉེན་ཡོད། གོང་གསལ་གྱི་འཇུག་པ་བཟུམ་ནང་ གུ་ཁ་ས་བ་ཚུ་ངེས་པར་དུ་འཇུག་ཡོད་རུང་ དེ་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ར་ངེས་པར་དུ་སྦྱར་དགོཔ་ལས་ གུ་ཁ་ས་བ་བཞི་མིང་མཐའ་བཟུམ་ཅིག་སྦེ་བཞག་ནི་མ་གཏོགས་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་གྲངས་སུ་བཞག་པའི་འོས་འབབ་མེད། དེ་འབདཝ་ལས་ རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་གསར་པ་[xii]ནང་བཟུམ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་གུ་གིས་ ར་དང་ལུ་གཉིས་དང་གཅིག་ཁར་འཇུགཔ་ཨིན་ཟེར་མེན་པར་ཞིན་ན་ རྫོང་ཁའི་འགྲེལ་བཤད་རབ་གསལ་སྐྱ་རེངས་དང་པོ་[xiii]ནང་བཀོད་དོ་བཟུམ་སྦེ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ར་གིས་ གུ་དང་ཁ་དང་ས་དང་བ་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་འཇུགཔ་ཨིན་ཟེར་ བཀོད་པ་ཅིན་འོས་འབབ་ཆེ་ནི་མས།

ཚིག་ཕྲད་དང་རྣམ་དབྱེའི་མཚན་ཉིད་མ་ཚང་བཞིན་དུ་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་གྲངས་སུ་བཞག་བཏུབ་པ་ཅིན་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ ན་ར་ལུ་གུ་བཞི་གིས་མ་དོ་བར་ གྱངས་ཁ་མ་ཆོདཔ་ཅིག་ཐོན་ཉེན་ཡོད་པའི་ཁར་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་འཇུག་ཡུལ་ཡང་ རྣམ་དབྱེ་གཉིས་བཞི་བདུན་པ་སོགས་ལྔ་རྐྱངམ་གཅིག་མེན་པར་ དྲུག་པ་འབྲེལ་སྒྲ་དང་ ལྔ་པ་འབྱུང་ཁུངས་ཚུ་ཡང་ ལ་དོན་གྱི་འཇུག་ཡུལ་སྦེ་བཞག་དགོཔ་ཐོན་ནི་མས། གུ་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་སྦེ་བཞག་མི་དེ་གིས་ ཚད་ལྡན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་པའི་གཞུང་གི་དགོངས་དོན་དང་འགལཝ་མ་ཚད་ རྫོང་ཁའི་བརྡ་སྤྲོད་པའི་རྣམ་གཞག་དང་ཡང་འགལ་བ་འགྱོཝ་ཨིན་མས། དེ་འབདཝ་ལས་ གུ་འདི་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཕར་ར་བཞག་ ཐ་ན་ཚིག་ཕྲད་ཙམ་ཡང་མེན་པས་ཟེར་ ཡིད་གཉིས་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་ ཐག་བཅད་དེ་ཞུཝ་ཨིན་ནོ༎

[1] འབྲི་རྩོམ་འདི་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ དབྱེ་དཔྱད་འབྲི་རྩོམ་འབྲི་ཐང་གི་དཔེ་མཚོན་སྦེ་ བྲིས་འབྲིཝ་ཨིན། དེ་འབདཝ་ལས་ འབྲི་རྩོམ་འདི་ལྷག་མི་ཡོངས་ཀྱིས་ བརྗོད་དོན་དང་འབྲི་བཀོད་ཀྱི་ཐད་ལུ་ ལེགས་སྤེལ་ཉེས་འགོག་གི་ཐུགས་འཆར་ སྦ་གསང་མེད་པར་གནང་བཀའ་དྲིན་བསྐྱང་ཞུ།

[i] རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་གཉིས་ཡོད་ས་ལས་ རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་གསར་པ་ (རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས། (2002), p. 160) ཟེར་མི་ནང་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ ན་ར་ལུ་གུ་བཞི་བཞག་ཡོད་རུང་ ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཀྱི་འཇུག་ཚུལ་བཤད་པའི་སྐབས་ གུ་ར་དང་གཅིག་ཁར་དང་ ལུ་དང་གཅིག་ཁར་འཇུགཔ་ཨིན་ཟེར་བཤད་དེ་ དཔེར་བརྗོད་ཡང་དེ་སྦེ་བཀོད་དེ་འདུག། དེ་ལས་ རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་སྣང་བའི་སྒྲོན་མེ་ (བཀྲ་ཤིས་ཚེ་དབང་། (2013), p. 120) ནང་འབད་བ་ཅིན་ གུ་ལ་དོན་གྱི་ཕྲད་ཨིན་ཟེརཝ་མ་གཏོགས་ ར་དང་ལུ་དང་གཅིག་ཁར་འཇུག་པའི་ལོ་རྒྱུས་མེད་པའི་ཁར་ དཔེར་བརྗོད་ནང་ལུ་ཡང་ ཤིང་གུ་འཛེགས་ ཟེར་གུ་རྐྱང་གིས་འཇུག་པའི་དཔེར་བརྗོད་ བཀོད་དེ་འདུག།

[ii] དྲན་པ་ཡེ་ཤེས། (2008), p. 71

[iii] རྫོང་ཁའི་བློ་ཟེ་ནང་ཡོངས་སུ་གྲགས་པའི་ཚིག་ཅིག་ཨིན།

[iv] ཁྱིམ་ཐོག་གུ་གི་ཨོ་ལ། །(ཆོས་སྐད་)ཁང་པའི་སྟེང་གི་ཕོ་རོགས། །

[v] (རྫོང་ཁ་)ཅོག་ཙེ་གུ། (ཚངས་ལ་)ཅོག་ཙེ་ཐུང་ཀ། (ཁྱོད་ཅག་ང་ཅག་)ཅོག་ཙེ་ཐོག་གེ། (རྫོང་ཁ་)རྟ་གུ། (ཚངས་ལ་)ཀུར་རྟ་ཐུང་ཀ། (ཁྱོད་ཅག་ང་ཅག་)རྟ་ཐོག་གེ། (རྫོང་ཁ་)ཁྲི་གུ། (ཚངས་ལ་)ཁྲི་ཐུང་ཀ། (ཁྱོད་ཅག་ང་ཅག)ཁྲི་ཐོག་གེ།

[vi] པདྨ་ཚེ་དབང་། (1975), p. 45

[vii] ཚངས་ལ་མང་ཤོས་ཅིག་གིས་ར་ གུ་གི་ཚབ་ལུ་ཐོག་ཁར་ ཟེར་མི་འདི་ལག་ལེན་འཐབ་སྲོལ་ཡོད་མི་གིས་ གུ་ཟེར་མི་འདི་ ཐོག་ཁར་ཟེར་བའི་དོན་ཨིནམ་ཤེས་ཚུགས་པས།། དཔེར་ན་རྟ་གུ་བཞོན་ ཟེར་སླབ་ནི་གི་ཚབ་ལུ་ རྟ་ཐོག་ཁར་བཞོན། ཤིང་གུ་ ཟེར་སླབ་ནི་གི་ཚབ་ལུ་ ཤིང་ཐོག་ཁར་ཟེར་སླབ་ཨིན།

[viii] བཀྲ་ཤིས་ཚེ་དབང་། (2013), p. 120

[ix] རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས། (2002), p. 160

[x] པདྨ་ཚེ་དབང་། (1975), p. 45

[xi] རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས། (2002), p. 120

[xii] རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས། (2002), p. 120

[xiii] པདྨ་ཚེ་དབང་། (1975), p. 45

ཁུངས་གཏུགས།

བཀྲ་ཤིས་ཚེ་དབང་། (2013), <<རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་སྣང་བའི་སྒྲོན་མེ།>> ཐིམ་ཕུ། སྤུན་གཉིས་སྤར་སྐྲུན་ཁང་།

དྲན་པ་ཡེ་ཤེས། (2008), <<དག་ཡིག་སྨྲ་སྒོ་མཚོན་ཆ།>> ཐིམ་ཕུ། ཀེ་ཨེམ་ཀྲི།

པདྨ་ཚེ་དབང་། (1975), <<རྫོང་ཁའི་འགྲེལ་བཤད་རབ་གསལ་སྐྱ་རེངས་དང་པོ།>> འབྲུག། ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས།

རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས། (2002), <<རྫོང་ཁའི་བརྡ་གཞུང་གསར་པ།>> ཐིམ་ཕུ། ཀེ་ཨེམ་ཀྲི།